Służebność przesyłu -co to jest i kiedy przysługuje odszkodowanie.

SŁUŻEBNOŚĆ PRZESYŁU ( co to jest i w jakich okolicznościach warto powalczyć o należne odszkodowanie).
– to ograniczone prawo rzeczowe wprowadzone ustawą z dnia 30.05.2008 r.,
ma na celu uregulowanie stosunków prawnych dotyczących urządzeń przesyłowych między przedsiębiorcami przesyłowymi i właścicielami nieruchomości, na których tego typu urządzenia się znajdują lub będą się znajdować( przeprowadzanie przez nieruchomości urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania, pary, gazu, cieczy, energii elektrycznej, a także innych urządzeń podobnych )
Zgodnie z art. 305 1 k.c. przedsiębiorca przesyłowy może korzystać z nieruchomości, na której posadowione są urządzenia przesyłowe w zakresie niezbędnym dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania tychże urządzeń.
Powstanie służebności przesyłu oparte powinno być na podstawie umowy między właścicielem nieruchomości a przedsiębiorcą przesyłowym.
Gdy strony ustalają w umowie służebność przesyłu na nieruchomości, na której już zainstalowano urządzenia, w umowie można uregulować kwestię opłaty za korzystanie z gruntu przez przedsiębiorcę przesyłowego za okres przed wejściem w życie przepisów o służebności przesyłu, czyli do 3 sierpnia 2008 r.
Ustanowienie służebności przesyłu następuje na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego, który jest właścicielem urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c. (są to urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania cieczy, gazu, pary ,energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne) lub który zamierza takie urządzenia dopiero wybudować.
Ustanowienie służebności przesyłu może być odpłatne lub nie. Kwestia odpłatności, czy jest odpłatne, czy nieodpłatne zależy od woli właściciela/ użytkownika wieczystego obciążonej nieruchomości. Zazwyczaj w praktyce ustanawia się służebność przesyłu za wynagrodzeniem jednorazowym.

Zgodnie z art. 245 § 2 k.c., jedynie oświadczenie właściciela nieruchomości wymagać będzie formy aktu notarialnego. Nie jest możliwe jednakże ustawienia służebności w drodze jednostronnego oświadczenia woli właściciela nieruchomości w sytuacji, kiedy przedsiębiorca przesyłowy nie wyraża na takie oświadczenie właściciela zgody.
Umowa o ustanowienie służebności przesyłu powinna określać szczegółowo treść ustanowionej służebności, jak również wynagrodzenie przysługujące właścicielowi obciążonej nieruchomości, jeżeli ustanowienie służebności ma być odpłatne.

W przypadku odmowy wyrażenia zgody na ustawienie służebności przesyłu, zarówno przedsiębiorca przesyłowy jak i właściciel nieruchomości mogą dochodzić swego roszczenia na drodze sądowej z zastosowaniem trybu postępowania nieprocesowego. Wniosek należy złożyć do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce położenia nieruchomości, na której są lub mają być posadowione urządzenia do przesyłu. Więc, w sytuacji kiedy przedsiębiorstwo przesyłowe odmawia ustanowienia służebności przesyłu w formie umowy, właściciel/ użytkownik wieczysty nieruchomości może żądać ustanowienia tej służebności za odpowiednim wynagrodzeniem na drodze sądowej.
Przy sprawach o ustanowienie służebności przesyłu pobierana jest opłata sądowa (stałą) w kwocie 40 zł.

Z żądaniami może wystąpić : właściciel/ użytkownik wieczysty nieruchomości,
Ważne, żeby udokumentować :
1/ czy stan prawny urządzeń uregulowano, tj. czy była umowa, orzeczenie sądu, decyzja administracyjna ( jeśli chodzi o te sprzed 20 – 30 lat to z reguły nie było, ale jeśli doszło wcześniej do uregulowania stanu prawnego urządzeń np. poprzedni właściciel zawarł umowę, to będą obowiązywały postanowienia umowy zawartej w tamtym czasie).
A zatem wymaga wyjaśnienia, czy w związku z zamiarem wybudowania na cudzym gruncie urządzeń przesyłowych była zawarta jakaś umowa, która przewidywała wypłatę właścicielowi jednorazowego wynagrodzenia za obciążenie nieruchomości służebnością przesyłu, czy dokonano tego w związku z orzeczeniem sądu lub decyzją administracyjną, bo o w myśl obowiązujących przepisów obciążenie nieruchomości służebnością przesyłu, w celu wybudowania nowych urządzeń, następuje w wyniku umowy, orzeczenia sądowego lub decyzji administracyjnej.
· ( Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. Nr 115 poz. 741) przewiduje wypłatę odszkodowania za ograniczenie w prawie do dysponowania nieruchomością, gdzie dzieje się to w oparciu o akt administracyjny, czyli decyzję. Starosta w myśl art. 124 ww. ustawy może w drodze decyzji ograniczyć sposób korzystania z nieruchomości przez udzielenie zezwolenia na zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości różnych urządzeń przesyłowych, jeżeli właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości nie wyraża na to zgody. Ograniczenie to następuje zgodnie z planem miejscowym, a w przypadku braku planu, zgodnie z decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Także w myśl art. 36 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 ze zm.), jeśli wskutek uchwalenia lub zmiany planu miejscowego korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może żądać od gminy odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę albo wykupienia nieruchomości lub jej części. Gmina może także zaproponować nieruchomość zamienną).

· Odszkodowanie oparte na przepisach kodeksu cywilnego przyznawane jest w przypadku powstania szkody w nieruchomości spowodowanej np. wejściem na nieruchomość lub czynieniem zmian w nieruchomości bez tytułu prawnego. Czyli tylko w przypadku zaistnienia szkody bez ustanowienia służebności przesyłu ( Sąd Najwyższy stwierdził: „aby mówić o szkodzie w rozumieniu przepisów k.c., trzeba stwierdzić uszczerbek (zmniejszenie) majątku poszkodowanego, który nastąpił wbrew woli uprawnionego”) .Wynagrodzenie za korzystanie z części gruntu to nie to samo, co odszkodowanie za wyrządzoną szkodę będącą skutkiem wzniesienia urządzeń przesyłowych bez zgody! Z reguły szkoda powstanie w przypadku wtargnięcia na nieruchomość przez pracowników przedsiębiorstwa w celu naprawy, czy też modernizacji urządzeń przesyłowych itp., a koszty wyłączenia części gruntu z działalności przynoszącej zysk (właścicielowi gruntu/ użytkownikowi wieczystemu) stanowią składnik wynagrodzenia za korzystanie z części gruntu.

2/ kiedy wybudowano te urządzeni i kiedy oddano je do eksploatacji lub chociaż kiedy przeprowadzono odbiór techniczny,
To jest bardzo ważne, bo możliwe jest nabycie służebności przesyłu również poprzez zasiedzenie, z tym, że służebność gruntowa, do której należy służebność przesyłu, może być nabyta przez zasiedzenie, ale tylko wtedy, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia ( w przypadku słupów energetycznych nie ma wątpliwości, że są to urządzenia trwałe i widoczne. ).
Zasiedzenie służebności przesyłu, oznacza, że w ten sposób służebność przedsiębiorca przesyłowy nabywa nieodpłatnie
W okresie od 1 stycznia 1965 do 30 września 1990 r. okresy dla zasiedzenia wynosiły odpowiednio 10 i 20 lat , od 1 października 1990 r. wynoszą odpowiednio 20 i 30 lat,
Trzeba pamiętać, że dopiero od momentu rozpoczęcia przesyłania energii elektrycznej mógł być liczony bieg terminu zasiedzenia.
Data 1 lutego 1989 r. ma istotne znaczenie dla zasiedzenia służebności przesyłu, gdyż z tym dniem przedsiębiorstwa państwowe mogły rozporządzać posiadaniem służebności we własnym imieniu ( wcześniej sprawowały jedynie zarząd mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa i uznawane były za dzierżycieli, a posiadaczem mógł być Skarb Państwa). Dlatego, okres do 1 lutego 1989 r. nie może być wliczany do okresu zasiedzenia przez przedsiębiorstwo państwowe, jakim był zakład energetyczny. Do tego czasu wszystko było własnością Skarbu Państwa, a zatem i posiadanie było wykonywane na rzecz Skarbu Państwa.
W przypadku upływu terminu zasiedzenia przed 1 lutym 1989 r. służebność była nabywana na rzecz Skarbu Państwa. Różnice występują, gdy okres posiadania wymagany do zasiedzenia zakończył się po 1 lutego 1989 r.

3/ od kiedy obecni właściciele/ użytkownicy wieczyści są właścicielami/użytkownikami wieczystymi,( bo w przypadku zmiany właściciela, nie uwzględnia się obniżenia wartości nieruchomości przy ustalaniu wartości służebności. Nabywca nie może również żądać usunięcia urządzeń, bo nabywając obciążoną działkę, godził się w sposób dorozumiany na ten stan. Jeżeli poprzedni właściciel nie zawarł umowy, roszczenie o bezumowne korzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorstwo przesyłowe, przysługuje nowemu właścicielowi za okres przypadający po dacie, w której kupił )

4/ czy urządzenia przesyłowe służą też zaspokajaniu potrzeb właścicieli/ użytkowników wieczystych gruntu (bo to wpływa na zmniejszenie wynagrodzenia),
Jeśli jednak urządzenia przesyłowe od dawna znajdujące się na prywatnej czy też samorządowej nieruchomości, które zostały tam umieszczone bez zgody właściciela gruntu, to oprócz możliwości żądania ustanowienia służebności przesyłu, możliwe jest wystąpienie z powództwem o zapłatę odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Z roszczeniem o odszkodowanie może wystąpić zarówno ten właściciel, który nie wyraził zgody na budowę urządzenia przesyłowego, jak i ten, który zgodę wyraził, lecz nie otrzymał umówionego wynagrodzenia. Wysokość należnego właścicielowi wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości ustala się na poziomie czynszu, który by mu faktycznie przypadł z tytułu dzierżawy tej części gruntu.
Roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy przedawnia się z upływem 10 lat. Jeśli więc urządzenia przesyłowe zostały zainstalowane wcześniej, to właściciel nie otrzyma wynagrodzenia za cały okres bezumownego korzystania z gruntu, lecz tylko za ostatnie dziesięć lat. Odszkodowania nie można żądać, jeśli właściciel nieruchomości (obecny lub poprzedni) wyraził zgodę na nieodpłatne korzystanie z niej.

Co uwzględnia wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu:
– wpływ posadowienia urządzeń na wartość nieruchomości i inne szkody poniesione przez właściciela nieruchomości (brak możliwości zabudowy i czerpania z przedmiotowej nieruchomości pożytków) na skutek wybudowania na nieruchomości urządzeń przesyłowych,
– zakres ograniczeń własności nieruchomości i powodowanych uciążliwości, tj. rozmiar, rodzaj, położenie, właściwości i sposób eksploatacji urządzeń przesyłowych ( np. ważne, czy są to słupy niskiego, wysokiego, średniego napięcia, przez które przechodzą napowietrzne linie energetyczne, eksploatowane przez przedsiębiorstwo przesyłowe, ile ich jest, czy jest to cała sieć urządzeń przesyłowych, czy pracownicy przedsiębiorstwa przesyłowego wchodzą na nieruchomość celem dokonywania kontroli, przeglądów, konserwacji urządzeń, dostęp w celu usunięcia awarii, czy wjeżdżają z jakimiś urządzeniami, wymiana urządzeń itp.)
– rodzaj, przeznaczenie i powierzchnię nieruchomości należącej do właściciela nieruchomości,
– niemożność korzystania z nieruchomości, na której posadowiono urządzenia przesyłowe w sposób zgodny z jej społeczno – gospodarczym przeznaczeniem;
– przeznaczenie nieruchomości, zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego,
– konieczność zachowania stref ochronnych wyłączonych spod zabudowy wskutek wybudowania urządzeń przesyłowych (Szerokość tych stref zmieniała się w przeszłości, ale istotne jest to, iż strefa ochronna ustalona w momencie realizacji inwestycji nie podlegała już dalszym zmianom, nawet jeżeli w międzyczasie zmieniały się przepisy określające szerokość takich stref,
– ograniczenie możliwości inwestycyjnych na nieruchomości,
– obniżenie jakości, wartość i funkcjonalności nieruchomości gruntowych, gdzie posadowiono urządzenia przesyłowe.

Dokumenty potrzebne do złożenia wniosku przed sądem, to m.in.:
– odpis aktualny z księgi wieczystej dla nieruchomości, gdzie posadowiono urządzenia przesyłowe z ostatnich 3 miesięcy, na okoliczność potwierdzenia przysługującego właścicielowi prawa własności nieruchomości,
– mapkę do celów prawnych (wypis i wyrys z rejestru gruntów do celów informacyjnych) z ostatnich 3 miesięcy lub inne dokumenty, na okoliczność wykazania istnienia oraz miejsca ulokowania na nieruchomości urządzeń przesyłowych,
– odpis z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (jeśli sporządzono taki plan),
– pismo skierowane przez właściciela nieruchomości do przedsiębiorstwa przesyłowego, na okoliczność stwierdzenia, że właściciel nieruchomości dążył do zawarcia z przedsiębiorstwem przesyłowym umowy o ustanowienie służebności przesyłu, bez konieczności przeprowadzania postępowania sądowego,
– pismo, w którym przedsiębiorstwo przesyłowe odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, na okoliczność wykazania, że spełniona została przesłanka przepisu z art. 3052 § 2 kodeksu cywilnego.

Inne, to np. wycena dokonana przez rzeczoznawcę do spraw szacowania wartości nieruchomości, bo zwykle to przedsiębiorstwo przesyłowe nie odmawia, ale proponuje niską kwotę.

Dodaj komentarz